MDB: Böhranı kim daha sürətlə dəf edəcək - Araşdırma

Dominant.az Vesti.ru-da yayımlanmış, "СНГ: кто быстрее всех преодолеет кризис" sərlövhəli araşdırmanın tərcüməsini tqdim edir.

Keçən ilin sonlarında Çində başlayan COVID-19 ölümcül koronavirus pandemiyası , 2020-ci ilin ilk yarısında nə inkişaf etmiş ölkələri, nə də inkişaf edənləri ayırmadan planetə sıçrayır və sərhədəri aşır. Rusiya və postsovet məkanının digər ölkələri də pandemiyadan zərər görür. 18 iyun 2020-ci il tarixinə olan rəqəmlərə görə. Rusiya ən çox koronavirus yoluxmuş beş ölkədən biri olub. Postsovet məkanında, əhali baxımından Rusiyadan xeyli kiçik olan bir sıra ölkələr, hər 100 min nəfərə virusa yoluxanların sayına və eyni 100 minə koronavirusdan ölüm nisbətinə əsaslanaraq, pandemiyadan ciddi təsirlənib.

06/18/2020 tarixində postsovet məkanında COVID-19 yoluxma və ölüm hallarının sayı

Mənbə: Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı

Postsovet məkanında koronavirusa yoluxma sayına görə Ukrayna ikinci, Özbəkistan üçüncü yerdədi. Aərbaycan isə beşinci yerdədir. COVID-19-dan ən yüksək ölüm sayı Moldova və Ermənistandadır, bu ölkələrdə 100 min nəfərə düşən ölüm ikiqat rəqəmlə ölçülür, lakin bunlardan sonra Rusiya çox böyük bir fərqlə üçüncü, Belarus isə dördüncü yeri tutur. Bu rəqəmlər, gördüyümüz kimi, əhalinin sayına birbaşa mütənasib deyil, əksinə hər ölkədə koronavirus və ümumi sağlamlıq sistemi ilə mübarizə tədbirlərinin vaxtında görülməsidir.

Dünya təcili olaraq 21-ci əsrdə miqyasına görə bənzəri olmayan ən çətin böhrandan çıxış yolu tapmaq üçün COVID-19 əleyhinə bir peyvənd yaratmağa sürətlə çalışır. Ən təsirli qərarlar ayrı-ayrı ölkələrin hökumətləri və mərkəzi bankları tərəfindən qəbul edilir. Bu il dünyanın 200-dən çox mərkəzi bankı iqtisadiyyatın real sektorunu dəstəkləmək üçün faiz dərəcələrini azaltmaq və açıq bazarda aktivlər almaq üçün hərəkətə keçdi. Postsovet məkanında pul siyasətinin yüngülləşdirilməsi Ukrayna, Rusiya, Tacikistan və Özbəkistanın mərkəzi bankları tərəfindən həyata keçirilir.

"Rusiyada koronavirusdan təsirlənən biznesi və əhalini dəstəkləmək üçün geniş proqram qəbul edildi. Oxşar proqramlar bir sıra digər postsovet ölkələrində - Gürcüstan, Azərbaycan, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Ermənistan, Özbəkistanda da tətbiq olundu" - deyə iqtisadi elmlər namizədi Natalia Milchakova bildirib.

Bununla birlikdə, Dünya Bankının fikrincə, koronavirus pandemiyasının nəticələri iqtisadiyyatı turizm sənayesindən çox asılı olan ölkələrə, xüsusən ÜDM-nin ən azı 10% -i turizm gəlirləri olan ölkələrə ən çox təsir edəcək. Həmçinin ixracat, xarici kapital axını və xaricdən gələn əmək miqrantlarının pul köçürmələrindən ən çox asılı olan ölkələrə təsir edəcək. Dövlətin xarici maliyyədən asılılığı da risk qrupu kimi təsnif edilə bilər.

Turizmdən, pul köçürmələrindən və dövlət borcundan 2020-ci ilin əvvəlinə olan postsovet ölkələrinin ÜDM-də payı

Mənbələr: Stattour, BVF, Dünya Bankı, IAC Alpari

"Postsovet ölkələrinin ÜDM-də turizm gəlirlərinin payı, ümumiyyətlə çox deyil, lakin Gürcüstan turizm sektorundan ən çox asılı olan ölkədir. Ardınca Ermənistan və Azərbaycan geniş marja ilə, qalan MDB ölkələri isə 6%-lə 3-yü keçmir. Lakin ölkələrin daha çoxu əmək miqrantlarının pul köçürmələrindən asılıdır və bu göstəricilərdə postsovet məkanının "liderləri" Qırğızıstan və Tacikistan, habelə daha az dərəcədə Moldova, Gürcüstan və Ukraynadır", - deyə Natalya Milçakova əlavə edir.

Dövlət borcunun ÜDM-dəki payına görə Ukrayna mütləq liderdir, dövlət borcu ÜDM-in, təxminən 82% -ni, ardınca Qırğızıstan, Belarusiya, Ermənistan və Gürcüstan gəlir. Kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac edən Rusiya, Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkmənistan, həmçinin Ukrayna, xammalın, ilk növbədə karbohidrogenlərin ixracından ən çox asılı vəziyyətdədir. Alpari mütəxəssisi proqnozlaşdırır ki, mal qiymətlərindəki böhran və dağılma dağ-mədən sənayesində hasilatın azalmasına səbəb olacaq. Rusiya, Azərbaycan və Qazaxıstanın neft hasil edən ölkələrin OPEC ++ neft hasilatını azaltmaq barədə razılığında iştirak etdiyini də qeyd etmək vacibdir. Bu il bu, tarixi rekord oldu və bu ölkələrin ÜDM-nin dinamikasına mənfi təsir göstərəcək.

2020-ci ilin sonuna qədər postsovet məkanının bütün ölkələri ÜDM-in azalması ilə üzləşəcək, çünki demək olar ki, hamısı koronavirusdan təsirlənmiş və onların hər birinin iqtisadiyyatını pandemiyanın mənfi nəticələrinə qarşı həssas edən öz ölkələri var. Eyni zamanda, 2021-ci il üçün Dünya Bankı Şərqi Avropa və Orta Asiya iqtisadiyyatlarının orta hesabla 3,6% artımını proqnozlaşdırır. 2021-ci ildə bir barel üçün 50 dollardan yuxarı olan neft qiymətlərinin bərpası ilə karbohidrogen ixrac edən ölkələr, ilk növbədə Rusiya, Qazaxıstan (digər EAEU ölkələri və postsovet məkanı kimi pis deyil, pandemiyadan əziyyət çəkənlər artım tempi baxımından lider ola bilərlər). eləcə də Azərbaycan və Türkmənistan.

Əvvəlki iqtisadi islahatlar və pul siyasətinin yüngülləşdirilməsi Özbəkistana böhranın təsirini tez aradan qaldırmağa kömək edə bilər. Gələn il turizm sənayesinin bərpası Gürcüstan iqtisadiyyatının böyüməsinin sürücüsü ola bilər və Ermənistan üçün koronavirus pandemiyasının ağır nəticələrini yüngülləşdirə bilər. Böhrandan ən çox əziyyət çəkən Moldova iqtisadiyyatı, həmçinin böyük bir dövlət borcuna xidmət edə bilməyəcəyi təqdirdə Ukrayna iqtisadiyyatı üçün ən böyük çətinlik gözləmək olar.

"Bundan əlavə, 2020-ci ildə, demək olar ki, bütün postsovet ölkələrinin əhalisi işsizliyin qısa müddətli artımını və real gəlirlərin azalmasını gözləyir. Yalnız 2021-2022-ci illərin sonunda bərpa olunmağa başlayacaq. Buna görə də bir neçə hökumətin iqtisadiyyatı stimullaşdırmaqda və əhalini dəstəkləməkdə davam edəcəyini gözləmək olar. Ən çətini iki ildir. Pandemiyada qaliblər və itirənlər olmayacaq: hamı əziyyət çəkəcək və böhranın öhdəsindən gəlmə vaxtı və sürəti hökumətlərin və mərkəzi bankların siyasətinə cavabdehliyindən asılı olacaq".