Süni zəka sayəsində uşaq sahibi oldular

Kolumbiya Universitetində hazırlanmış süni zəka əsaslı yeni texnologiya ilk dəfə olaraq azospermiya diaqnozu qoyulmuş - yəni eyakulyasiyada spermatozoid olmayan - kişidə yaşama qabiliyyətinə malik spermatozoidlərin aşkar edilməsinə imkan verib. Əvvəlcə uzaq ulduzların axtarışı üçün yaradılmış alqoritmlərdən istifadə edən STAR adlı sistem nümunələri yüksək dəqiqliklə skan edir və adi mikroskopla görünməyən tək-tək spermatozoidləri müəyyən edir. Bu texnologiyadan istifadə ilə artıq ilk hamiləlik qeydə alınıb - 18 il sonsuzluqla mübarizə aparmış bir cütlük ilk övladlarını gözləyir. Azospermiya hətta mikroskop altında da spermatozoidlərin aşkar olunmadığı vəziyyətdir və sonsuzluqdan əziyyət çəkən kişilərin təxminən 10%-ində rast gəlinir. İndiyə qədər müalicə yalnız donor sperması ilə və ya xayalardan toxuma götürülməsi üçün ağrılı əməliyyatlarla məhdudlaşırdı.

STAR texnologiyası isə artıq yaşama qabiliyyətinə malik tək spermatozoidləri belə zədələmədən aşkarlamaq və ayırmaq imkanı verir. STAR (Sperm Tracking and Recovery) texnologiyası Kolumbiya Universitetinin Fertillik Mərkəzindən mütəxəssis Zev Williams və onun komandası tərəfindən hazırlanıb. Bu texnologiyanın əsasında süni zəka və əvvəlcə uzaq ulduzların axtarışı üçün yaradılmış vizuallaşdırma üsulları dayanır. Sistem mikroskopa qoşulur və yüksək sürətli kameralar vasitəsilə sperm nümunəsini ekstremal dəqiqliklə skan edir. Cəmi 1 saatdan az müddətdə 8 milyondan çox görüntü əldə olunur. Skan və süni zəka ilə emaldan sonra embrioloqlar aşkar edilmiş spermatozoidləri zərif, hüceyrələrə zərər verməyən üsullarla çıxarırlar. Bu proses zamanı, zəif spermatozoidləri zədələyə bilən sentrifuqa kimi prosedurlar istisna edilir.

Toplanmış cinsi hüceyrələr dərhal süni mayalanma (EKO) üçün istifadə oluna və ya gələcək cəhdlər üçün dondurularaq saxlanıla bilər. Bir halda mütəxəssislər 2 gün ərzində pasientin nümunəsində yaşama qabiliyyətli spermatozoid axtarsalar da, nəticə əldə edə bilməyiblər. Lakin eyni nümunə STAR adlı süni zəka sistemi ilə analiz edildikdə, cəmi 1 saat ərzində ənənəvi üsullarla görünməyən 44 spermatozoid aşkarlanıb. “Biz kainatda həyat axtarışında istifadə olunan texnologiyalardan Yer üzündə yeni həyat yaratmağa kömək üçün istifadə edirik” - deyə Zev Williams bildirib. STAR sistemindən istifadə edilərək əldə edilən ilk uğurlu hamiləlik bu ilin əvvəlində qeydə alınıb. Rosie adlı qadın və onun həyat yoldaşı uzun illər sonsuzluqla mübarizə aparmış və müxtəlif ölkələrdə dəfələrlə uğursuz EKO cəhdləri yaşamışdılar. STAR tətbiq edildikdən sonra üç yaşama qabiliyyətli spermatozoid aşkar edilib və bu, yumurta hüceyrələrin mayalanmasına və embrionların implantasiyasına imkan yaradıb.

Hazırda Rosie hamiləliyinin beşinci ayındadır. Təəccüblü nəticələrə baxmayaraq, bəzi mütəxəssislər bu üsulun daha geniş tətbiqi üçün əlavə araşdırmalara ehtiyac olduğunu düşünürlər. Məsələn, Amerika Reproduktiv Tibb Cəmiyyətindən doktor Robert Brannigan qeyd edib ki, bu texnologiyanın geniş miqyasda tətbiqi üçün hələ kifayət qədər məlumat yoxdur. Həkim Gianpiero Palermo isə bu üsulun bütün azospermiyalı xəstələr üçün universal tətbiq edilə biləcəyinə şübhə ilə yanaşır - çünki bəzi kişilərdə ümumiyyətlə spermatozoid olmur. Buna baxmayaraq, Zev Williams nikbinliyini qoruyur və STAR sisteminin daha əvvəl bioloji atalıq imkanının olmadığı deyilən bir çox kişi üçün ümid yaratdığını vurğulayır. Sistem hazırda yalnız Kolumbiya Universitetində əlçatandır və prosedurun qiyməti 3000$ təşkil edir.